Armenia to pierwszy kraj na świecie, który przyjął chrześcijaństwo jako religię państwową – już w 301 r. Siedemnaście stuleci tradycji chrześcijańskiej pozostawiło na ziemi Ormian liczne zabytki i fascynujące opowieści, których korzenie sięgają Biblii. Miejsca te, rozmaite artefakty i historie warto odkryć podczas pielgrzymki do Armenii.
Apostolski Kościół Ormiański kształtował się IV w., a więc wtedy, gdy w Rzymie nadal trwały prześladowania chrześcijan. Lecz jeśli sięgnąć do Biblii, chrystianizm zawędrował do Armenii dużo, dużo wcześniej.
Zapraszamy na pielgrzymkę do Armenii z Tamada Tour
Serdecznie zapraszamy do wyjazdu na pielgrzymkę do Armenii z naszym biurem podróży Tamada Tour. Nasi piloci – przewodnicy doskonale znają historię chrześcijaństwa i z pasją opowiedzą o ormiańskich zabytkach związanych z początkami i rozkwitem chrystianizmu w tej części Kaukazu Południowego.
Każdą pielgrzymkę prowadzimy z szacunkiem do wiary, chcąc jednocześnie rozmiłować pielgrzymów w tradycjach i historii Armenii – biblijnego kraju, który pierwszy przyjął chrześcijaństwo jako religię państwową i którego legendarnym protoplastą był Noe.
Rokrocznie Armenię odwiedzają pątnicy z różnych zakątków świata, chcący poznać dzieje chrześcijaństwa i pogłębić swą wiarę. Okazji ku temu nie brakuje. Na pielgrzymkowym szlaku zwiedzamy najwspanialsze dzieła ormiańskiej architektury i sztuki sakralnej oraz poznajemy świętych i inne postaci zasłużone dla krzewienia wiary.
Podczas pielgrzymki msze święte odbywają się w katolickiej kaplicy w Erywaniu, można też zorganizować msze polowe na tle pięknej natury Armenii. Wyjazdy pielgrzymkowe do Armenii sugerujemy planować przede wszystkim na czerwiec i wrzesień (miesiące wakacyjne odradzamy ze względu na upały).
Możemy zorganizować pielgrzymkę zarówno na bazie istniejących programów wycieczek: Armenia 8 dni albo Gruzja – Armenia 12 dni, jak i przygotować indywidualny program pielgrzymki do Armenii. Zachęcamy do kontaktu i wspólnej podróży ku źródłom wiary chrześcijańskiej.
Arka Noego odnaleziona pod świętą górą Ararat?
Biblijna Księga Rodzaju (6,14–8,19) opowiada o arce, która miała ocalić Noego, jego rodzinę oraz przedstawicieli wszystkich rodzajów zwierząt przed Potopem. Gdy zbiorniki Wielkiej Otchłani zamknęły się, arka osiadła w górach Ararat – mówi Pismo Święte (KR; 8,4). Przez stulecia przypowieść ta była poddawana w wątpliwość i uważana li za alegorię, to znów traktowana jako opis faktycznych wydarzeń.
Do poszukiwania biblijnej arki nieustannie motywowały źródła historyczne. W „Dawnych dziejach Izraela” Józef Flawiusz zanotował:
„O tym potopie i arce wspominają wszyscy historycy dziejów barbarzyńskich, między innymi Chaldejczyk Berosos. W pewnym miejscu swej opowieści o potopie tak on pisze: »W Armenii na górze Kordyejczyków jest ponoć jeszcze część owego okrętu i ludzie biorą z niego smołę, której kawałki noszą przy sobie jako talizmany«. Podobne wiadomości znaleźć można również u Hieronima Egipcjanina, który opisał dawne dziej Fenicji, oraz u Mnazeasza i wielu innych, a Mikołaj z Damaszku w dziewięćdziesiątej szóstej księdze swego dzieła tak na ten temat powiada: »Nad krainą Minias w Armenii wznosi się wysoka góra zwana Baris, na której, jak wieść niesie, uchroniło się niegdyś wielu ludzi od potopu, a jakiś mąż wylądował tam, przyjechawszy na arce, i przez długi jeszcze czas, przechowywały się po niej drewniane szczątki. Możliwe, że był to ten sam człowiek, o którym pisał Mojżesz, prawodawca Judejczyków«.”.
Od wieków ludzie przeczesywali pobliże góry Ararat z nadzieją na przełomowe odkrycie. Dopiero w 1959 r. turecki kapitan i kartograf İlhan Durupınar, wykonujący zdjęcia lotnicze na zlecenie NATO, zauważył w okolicy wioski Üzengili, u podnóża góry Ararat, charakterystyczny kształt łodzi. Czy właśnie odnaleziono legendarną arkę Noego?
Po serii badań terenowych naukowcy wciąż nie są w tej kwestii jednomyślni. Zdaniem jednych to tylko formacja geologiczna z błota i ziemi, zdaniem innych w kształcie statku można natrafić na skamieniałe belki, wskazujące, iż jest to dzieło ludzkich rąk. Na wyjaśnienia przyjdzie zapewne jeszcze długo poczekać, niemniej znalezisko już teraz rozbudza wyobraźnię.
W 1987 r. rząd Turcji ustanowił Arkę Noego – Nuh’un Gemisi – pomnikiem przyrody i utworzył w pobliżu muzeum historyczne, a w 2004 r. miejsce znalazło się w granicach Parku Narodowego Góry Ararat. I choć szczyt znajduje się obecnie na terenie Turcji, to do dziś pozostaje świętą górą Ormian – którzy uważają Noego za protoplastę narodu ormiańskiego.
Pielgrzymka do Armenii – ku początkom chrześcijaństwa w Chor Wirap
Górę Ararat, znaną pod urzędową nazwą Masis, widać z wielu miejsc w Armenii. Zobaczymy ją m.in. z punktu widokowego na słynnych Kaskadach w Erywaniu, ale najbliżej świętego szczytu będziemy podczas wizyty w klasztorze Chor Wirap (IV w.). To bodaj najważniejsze miejsce na mapie początków ormiańskiego chrześcijaństwa.
Legenda głosi, że w tutejszych kazamatach król Tiridates III więził Grzegorza Oświeciciela – męczennika i świętego, który zjawił się w pogańskiej Armenii, by szerzyć miłość do jednego Boga. Gdy pewnego razu Grzegorz cudownie uzdrowił armeńskiego władcę, ten, jako pierwszy w historii, uwierzył w siłę chrześcijaństwa i uczynił je w 301 r. religią państwową. Od tego czasu chrystianizm w Armenii rozkwitł i pozostawił po sobie wiele wspaniałych zabytków, w tym objętych patronatem UNESCO.
Klasztor Geghard i tajemnica Włóczni Przeznaczenia
Podczas pielgrzymki do Armenii wręcz koniecznie należy odwiedzić Geghard – klasztor Świętej Włóczni (IV w.). Przepiękny, częściowo wykuty w skałach monastyr został założony przez chrzciciela Armenii, Grzegorza Oświeciciela, i symbolizuje włócznię, którą przebito ciało ukrzyżowanego Jezusa. Klasztor przechowywał dawniej Włócznię Przeznaczenia, która obecnie znajduje się w kompleksie katedralnym w Eczmiadzynie; do dziś jest natomiast w posiadaniu relikwii św. Andrzeja i św. Jana.
Główna katedra Kathoghikè, tajemne przejście z zakrystii do najstarszej i najbardziej niezwykłej części kompleksu, wykute w skałach kaplice, grobowiec Żamatun, masywne romańskie kolumny, misterne płaskorzeźby oraz chaczkary, czyli średniowieczne ormiańskie tablice wotywnych z kamienia, tworzą tu prawdziwie uduchowioną aurę.
Pielgrzymka do Armenii po skrzydła niepokornego Eustateusza
Kolejnym fascynującym miejscem na szlaku pielgrzymki do Armenii jest klasztor Tatew (XI w.). Jego nazwa oznacza „skrzydła”, o które według legendy prosił boga niepokorny Eustateusz, uczeń apostoła Tadeusza. Lekki jak piórko przydomek świątyni nie do końca słusznie oddaje ciężar jej historycznego znaczenia.
Na terenie kompleksu zobaczymy trzy kościoły: św. Piotra i Pawła, św. Marii i św. Grzegorza, ale przede wszystkim budynki mieszkalne i administracyjne. To właśnie w nich znajdowały się siedziba biskupa, cele mnichów, kuchnia, tłocznia oliwy, młyn i piwniczka winna, a także repozytorium cennych rękopisów i zdecydowanie kluczowy tu uniwersytet, który przyczynił się do prężnego rozwoju życia gospodarczego, politycznego, religijnego i kulturalnego Armenii.
Klasztor Saghmosawank rozbrzmiewający psalmami
Na północ od Erywania, na niemal idealnie płaskim szczycie przepastnego wąwozu wyrzeźbionego przez rzekę Kasagh, natkniemy się na kolejny ślad Grzegorza Oświeciciela. To Saghmosawank – klasztor Psalmów, ufundowany w 1215 r. przez księcia Vache Vachutiana. Architektem świątyni był niejaki Momik. Niewiele o nim wiadomo, ale możemy zaobserwować efekty jego pracy: otoczone pięknym dziedzińcem surowe, masywne ściany z wysokimi kopułami, których fenomenalna akustyka potęgowała moc śpiewanych tu psalmów.
Sewanawank – Czarny Klasztor nad jeziorem Sewan
Jednym z celów pielgrzymki do Armenii jest także Czarny Klasztor nad jeziorem Sewan – największym jeziorem Armenii i jednym z najwyższej położonych na świecie (1900 m n.p.m.). Klasztor powstał w 874 r. z polecenia ormiańskiej księżniczki Mariam, córki Aszoty I, który był pierwszym królem Armenii z dynastii Bagratydów. Sewanawank to jedna z 30 świątyń, które księżniczka wzniosła ku pamięci męża, księcia Wasaka z Sjuniku.
Co ciekawe, urocza budowla z ciemnego tufu wulkanicznego pełniła przez pewien czas miejsce zesłania źle sprawujących się mnichów z Eczmiadzyna. Dziś odprawia się tu regularne nabożeństwa. Przy świątyni chętni turyści mogą pójść śladem biblijnego Noego i dać wolność kupionemu wcześniej białemu gołębiowi.
Eczmiadzyn – ormiański Watykan
Na koniec trzeba wspomnieć o jeszcze jednym miejscu, które zdecydowanie warto odwiedzić podczas pielgrzymki do Armenii. To święte miasto Wagharszapat, dawniej znane pod nazwą Eczmiadzyn, które zyskało miano armeńskiego Watykanu.
W Wagharszapat swoją siedzibę ma Katolikos Wszystkich Ormian, duchowy zwierzchnik Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego, gdyż właśnie tu znajduje się świętość narodowa Ormian: najstarszy i najważniejszy kompleks katedralny Armenii. Został zbudowany w 301 r., a miejsce jego powstania miał według legendy wskazać świętemu Grzegorzowi Oświecicielowi sam Chrystus (stąd pochodzi historyczna nazwa miasta, bowiem „Edż Miacin” oznacza „Zstąpienie Jednorodzonego”). Eczmiadzyńska katedra przechowuje zabytkowe iluminowane rękopisy, ikony, rzeźby, krucyfiksy, a nad głównym wejściem wisi przeniesiona z klasztoru Geghard Włócznia Przeznaczenia, rzekomo ta, którą przebito bok ukrzyżowanego Chrystusa.
Prócz głównej katedry kompleks obejmuje kilka kościołów, z których ciekawszym jest ten pod wezwaniem św. Hripsime z 618 r. Klejnot ormiańskiej architektury z różowego tufu wiąże się z postacią pięknej Hripsime (Rypsymy), która odrzuciła zaloty cesarza Dioklecjana i króla Tiridatesa III, by zostać „poślubioną Bogu dziewicą”, za co poniosła męczeńską śmierć z ręki wzgardzonego Tiridatesa. W świątyni, która jest całkowicie pozbawiona ozdób, zobaczymy wyłożony macicą perłową ołtarz z 1741 r. i symboliczny grób św. Hripsime.
Dziedzictwo chrześcijańskie Ormian jest niezwykle bogate – warto tej przy okazji wspomnieć, że Armenia, jak i Gruzja, która przyjęła chrześcijaństwo w 337 r., a więc niedługo po Armenii, jako drugi kraj na świecie, pozostawały przez wieki jedynymi krajami chrześcijańskimi i nawet w trakcie najazdów, podbojów i rozbojów zachowały swoją wiarę. Z tego względu wręcz nie sposób wymienić wszystkich intrygujących zabytków sakralnych Armenii. Każdy z nich skrywa jednak fascynujące historie, które można odkryć zarówno podczas pielgrzymki do Armenii, jak i wielu wycieczek do kraju wciąż turystycznie niepoznanego i owianego wieloma tajemnicami.
